34-cü Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri Konfransında əsir və itkin düşmüş şəxslərlə bağlı panel müzakirəsi keçirilib

Ceyhun Mirzəyev, Azərbaycan Milli Cəmiyyətinin itkin məsələsində uzun müddədir iştirak edir. Bu təcrübəyə əsaslanaraq, 1990-cı illərdə münaqişə ilə bağlı itkin düşmüş şəxslərin məlumatlarının idarə edilməsində milli cəmiyyətin rolunu izah edə bilərsinizmi.

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti adından Fövqəladə Hallar zamanı ölənlərə qayğı ilə bağlı bu cür tədbiri təşkil etdiyinə görə BQXK, IFRC, Mərkəzi İzləmə Agentliyi və İtkinlərin Qlobal Alyansına təşəkkür edirik.
Öz təcrübəmizdən təsdiq edə bilərik ki, mərhumun qayğısına qalmaq münaqişəli vəziyyətlərdə mühüm humanitar cavabdır. Bu məsələyə etinasız yanaşmaq itkin düşənlərin sayının belə artması kimi faciəvi nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Azərbaycanın bu problemə qarşı həssaslığı aydındır. Birinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində 4000-ə qədər azərbaycanlı 30 ildən artıqdır ki, itkin düşmüş hesab olunur. Onların arasında uşaqlar və qadınlar da daxil olmaqla mülki şəxslər də var. 2020-ci il Vətən Müharibəsində 6 Azərbaycan vətəndaşı itkin düşüb.
Biz bilirik ki, beynəlxalq humanitar hüquqda (BHH) ölənlərə qayğı göstərmək və silahlı münaqişələr nəticəsində insanların itkin düşmə halarının qarşısını almaq üzrə öhdəliklər var. BHH münaqişə tərəflərindən cəsədləri axtarmaq, toplamaq, evakuasiya etmək və qalıqların tanınması üçün bütün mövcud məlumatları qeyd etməyi tələb edən müvafiq prinsipləri ehtiva edir. Bu, həmçinin silahlı münaqişə zamanı həlak olanların qalıqları ilə lazımi yanaşılması və onların ləyaqətinin qorunmasını zəruri edir.
Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti Azərbaycan Respublikasının Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının üzvüdür. Komissiyanın digər üzvləri ilə yanaşı, Milli Cəmiyyət də Komissiyanın işinə öz töhfəsini verir. Son illər itkin düşmüş şəxslərin taleyinin aydınlaşdırılması sahəsində Azərbaycanın aidiyyəti qurumları tərəfindən hərtərəfli yanaşma, o cümlədən itkin düşmüş şəxslərin ailələrindən minlərlə bioloji nümunələrin toplanması, DNT profillərinin çıxarılması, işğaldan azad edilmiş ərazilərdən insan qalıqlarının axtarışı və eksqumasiyası, qalıqların müəyyən edilməsi itkin düşənlərin ailələri üçün ümid işığı yaradıb. Azərbaycan bu ümidi daha da gücləndirmək üçün müvafiq beynəlxalq təşkilatlarla, xüsusilə BQXK ilə sıx əməkdaşlıq edir. Qısa müddət ərzində 155 nəfərin cəsədinin şəxsiyyəti müəyyən edilərək 30 illik qeyri-müəyyənlik və gözləmədən sonra itkin düşənlərin ailələrinə təhvil verilib.
Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti itkin düşənlərin ailələrindən DNT profilinin təyin edilməsi üçün 11236 bioloji nümunənin toplanması prosesində fəal iştirak edib. Milli Cəmiyyətin könüllüləri DNT nümunələrinin toplanması və lazımi sənədlərin hazırlanması üzrə xüsusi təlimlərdə iştirak ediblər. Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin könüllüləri itkin düşənlər üçün 3490 blank doldurublar. 2022-ci ilin sentyabrından 2023-cü ilin martına qədər olan dövr ərzində bütün nümunələr genetik müqayisə üçün tam işlənmiş və profilləşdirilmişdir.
Qeyd etmək istəyirəm ki, mənim ölkəm itkin düşənlər üçün Qlobal Alyansın üzvləri ilə sıx əməkdaşlıq edir və Alyansın üzvü kimi biz bu şəbəkənin ayrılığın və itmənin qarşısının alınması və həllini yaxşılaşdırmaq üçün mühüm kollektiv təsir alətinə çevrilməsi prosesinə öz töhfəmizi veririk. BQXK-nın dəstəyi ilə oktyabrın əvvəlində Azərbaycanda itkin düşmüş şəxslər problemi üzrə ikinci beynəlxalq konfransın işinə verdiyi töhfəyə görə Alyansa təşəkkür edirik. Milli cəmiyyət də konfransın işinə öz töhfəsini verdi. Burada mərhumun qalıqlarının tapılması və bərpası və məhkəmə-tibbi şəxsiyyətin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı irəliləyiş və problemləri də müzakirə etdik.
Mənim ölkəm silahlı münaqişələr zamanı itkin düşmüş şəxslərin probleminə təkcə özünün deyil, həm də dünyanın bir sıra ölkələrinin üzləşdiyi qlobal problem kimi baxır. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə hər iki ildən bir BMT Baş Assambleyasında itkin düşmüş şəxslərlə bağlı qətnamənin razılıq əsasında qəbul edilməsi faktı bizim bu məsələ ilə bağlı beynəlxalq maarifləndirmə işimizin tərkib hissəsidir. Qətnamə silahlı münaqişə tərəfləri olan dövlətləri itkin düşmüş şəxslərlə bağlı işlərin səmərəli həlli üçün, o cümlədən məlumat mübadiləsi, qurbanlara yardım, itkin düşmüş şəxslərin yerinin və şəxsiyyətinin müəyyən edilməsi, habelə tapılması, şəxsiyyətinin müəyyən edilməsi və insan qalıqlarının geri qaytarılması və mümkünsə, dəfn yerlərinin müəyyən edilməsi, xəritələşdirilməsi və mühafizəsi yolu ilə qarşılıqlı yardım göstərməklə əməkdaşlıq etməyə çağırır.
Diqqətiniz üçün təşəkkür edirik.
 
Öz Milli Cəmiyyətinin imkanlarını bilə-bilə minlərlə insanın həlak olması ilə nəticələnəcək zəlzələdən sonra məsələn, böyük miqyaslı fəlakət zamanı hansı rola töhfə verə bilərdiniz.
Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti missiyasını öz nizamnaməsinə və müvafiq milli qanunvericiliyə uyğun olaraq həyata keçirir, dövlət orqanlarına yardımçı kimi fəaliyyət göstərir. Filiallar şəbəkəmiz yüzlərlə təlim keçmiş könüllülər tərəfindən dəstəklənən bütün ölkəni əhatə edir və bizə humanitar mandatımızı yerinə yetirməyə və genişmiqyaslı fəlakətlərə cavab verməyə imkan verir.
Son illərdə BQXK-nın maliyyə və texniki dəstəyi ilə yaradılmış Milli Cəmiyyətimizin Fövqəladə Səyyar Könüllü Komandaları düşərgələrin təşkili, sığınacaq və axtarış kimi bir neçə texniki istiqamət üzrə təlim keçmişlər. Bu geniş təlim və yerli bölmələrimizin və könüllülərimizin artan potensialı Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin benefisiarlara və ehtiyacı olanlara geniş miqyasda mühüm xidmətlərin çatdırılması üçün möhkəm zəmin yaradır.
Qeyd etmək vacibdir ki, Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti Fövqəladə Hallar Nazirliyi ilə fəal Anlaşma Memorandumuna malikdir. Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi tərəfindən Azərbaycanın Qızıl Aypara Cəmiyyətinin ölkə üzrə strukturlarının yaxından iştirakı ilə irimiqyaslı fəlakətlərin ssenariləri əsasında müntəzəm simulyasiya təlimləri keçirilir. Memorandumda müəyyən edilmiş prioritetlərə uyğun olaraq, Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti təsirə məruz qalmış əhali üçün ehtiyacların qiymətləndirilməsi, psixoloji dəstək xidmətləri (PSS) və axtarış xidmətlərinə cavabdehdir.
Biz qəti şəkildə inanırıq ki, Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti bizim təcrübəmizdən, əldə etdiyimiz bacarıqlardan və gücləndirilmiş imkanlardan istifadə etməklə əhaliyə vacib xidmətləri, o cümlədən vəfat etmiş şəxslərlə bağlı dəstək göstərməyə hazırdır.
Son olaraq, 34-cü Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətlərinin beynəlxalq konfransda BQXK-nın Ədliyyə Koordinatoru Megan Bassendale və BQXK-nın Ədliyyə Ekspertiza Bölməsinin rəhbəri Dr. Pierre Guyomarç ilə görüş keçirilib. Həmçinin, Azərbaycanın İsveçrədəki daimi nümayəndəliyi, İsrael MDİ, Türk Qızıl Ay və 60-a yaxın Milli Cəmiyyətin nümayəndəsi, Beynəlxalq Federasiya və Qızıl Xaç Komitəsi iştirak ediblər. Görüşdə Milli Cəmiyyətinin minalarla bağlı fəaliyyətləri, Qarabağ İqtisadi zonasında minaların yaratdığı çətinliklər barədə geniş müzakirələr aparılıb.